ĐÔI NÉT VỀ LÒ XO CÂN BẰNG (DÂY TÓC) CỦA ROLEX

Trong một công bố gần đây nhất của Rolex nhân dịp cho ra mắt những chiếc Oyster Perpetual mới, người ta nhận ra rằng Rolex đang phát triển hai công nghệ: lò xo cân bằng hay còn gọi là dây tóc (balance springs) và bộ thoát (escapement) hoàn toàn khác nhau nhưng song song với nhau. Cả hai đều đại diện cho những tiến bộ về độ chính xác đồng hồ và công nghệ chế tạo đồng hồ. Trên hết, chúng còn là đại diện cho thời đại của những vật liệu kháng từ tính cao. 

Tại đây, có rất nhiều câu hỏi được đặt ra. Chẳng hạn như tại sao Rolex không theo đuổi 1 công nghệ thôi. Mặc khác, với việc theo đuổi 2 công nghệ cùng một lúc, vậy yếu tố ảnh hưởng đến độ cân bằng của đồng hồ là cái nào? Tại sao lại có hai phương pháp sản xuất đồng hồ kháng từ tính khác nhau? 

Giờ đây, sau một thời gian im hơi lặng tiếng, Rolex đã tiếp tục đi lên con đường chinh phục lò xo cân bằng và bộ thoát cùng một lúc, vào cùng một thời điểm. Dường như Rolex đang dồn hết tâm tư cho một trong số chúng. Điều này trở nên rõ ràng hơn khi Rolex phát hành các mẫu Oyster Perpetual 36mm và 41mm sau một thời gian không quá dài kể từ khi ra mắt Oyster Perpetual 34mm. Cả hai đều sở hữu các bộ máy được trang bị bộ thoát Rolex Chronergy và lò xo cân bằng Parachrom bleu. Hơn thế nữa, chỉ riêng BST đồng hồ OP đã được phân chia thành 2 miền công nghệ rõ rệt. 

Trên thực tế thì chẳng ai biết gì về những dự định kinh doanh và hoạt động nội bộ của Rolex cả, nhưng ở đây, sẽ rất đáng để chúng ta đào sâu vào lịch sử của các vật liệu chế tạo đồng hồ, cũng như lợi ích của dây tóc silicon và Parachrom.

— Dây tóc Parachrom Bleu và bánh xe cân bằng Rolex

Với nỗ lực này của Rolex, đây có vẻ là thời điểm tốt để những ai yêu thích đồng hồ tìm hiểu sâu hơn một chút về dây tóc nói chung. Về cơ bản, lò xo cân bằng hay dây tóc (balance spring) trong bộ máy đồng hồ cơ là một cuộn dây xoắn ốc mỏng nhỏ được gắn vào tâm của bánh xe cân bằng (balance wheel), chịu trách nhiệm cung cấp lực phục hồi cho bánh xe cân bằng và cho phép nó dao động. 

Bàn về lịch sử của nó, dây tóc được chế tạo từ thép (hoặc hiếm hơn là các vật liệu như vàng hoặc thậm chí là thủy tinh), nhưng những cải tiến hiện đại đã chứng kiến sự ra đời của nhiều hợp kim hoặc kim loại chịu nhiệt tốt hơn, chẳng hạn như Parachrom và Syloxi.

— Vị trí của bánh xe cân bằng trong bộ máy Rolex Cal.3285. 

Sự đổi mới sẽ không thường xuyên diễn ra, vì như thế nó sẽ chẳng còn gì là mới nữa. Cần có một lý do, hay đúng hơn là một vấn đề phải được giải quyết xuất hiện thì “sự đổi mới” mới có ý nghĩa của nó. Trong ngành sản xuất đồng hồ truyền thống và bộ máy chuyển động cơ học nói chung, kẻ thù số một chính là từ trường của những thỏi nam châm. 

Nam châm, nói gần không gần, nói xa không xa, nó thỉnh thoảng tồn tại ở xung quanh bạn mà đôi lúc bạn cũng không nhận ra. Vấn đề nghiêm trọng được đặt ra cho những nam châm công suất lớn, nam châm hiếm và loại nam châm và chúng ta không tiếp xúc thường xuyên. Nam châm tiềm ẩn rủi ro lớn và khi tác động lên đồng hồ, nó có thể ảnh hưởng xấu đến độ chính xác, làm mất sự ổn định cũng như tạo ra biến thiên cho sai số đồng hồ. 

Đây chính là lý do tại sao lại có những tiến bộ như vậy trong vật liệu chế tạo bộ máy đã được duy trì trong suốt 30 năm qua. Từ tính là không thể tránh khỏi, nhưng các vật liệu mới như silicon và niobium-zirconium cho thấy đồng hồ cũng có sức phản kháng không tầm thường đâu. 

KHÁNG TỪ TÍNH

Có nhiều cách khác nhau để bộ máy đồng hồ cơ có thể chống lại các nguy cơ từ tính và sự ra đời của những đột phá về vật liệu công nghệ hiện đại chỉ là một trong số đó. Cho đến thời điểm này, chế tác đồng hồ đã có hai cách tiếp cận: giấu bộ máy sau bức tường hoặc tận dụng từ tính thông qua việc sử dụng vật liệu sáng tạo. 

Để làm rõ vấn đề này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu ngay sau đây. Dây tóc Parachrom của Rolex được hình thành từ hai nguyên tố - một trong số đó là niobium (một vật liệu có từ tính cao). Nhưng Rolex không phải thương hiệu đầu tiên sử dụng vật liệu này. Năm 1989, IWC giới thiệu chiếc đồng hồ Ingenieur 500.000 A/m (ampe trên mét, một trong số đơn vị cho từ trường) được cho là ví dụ sớm nhất. 

— IWC Ingenieur 500.000 A/m 34mm được giới thiệu năm 1989

Chiếc đồng hồ 34mm này đã sử dụng các hợp kim dựa trên niobium để tạo ra một chiếc đồng hồ có khả năng chịu từ trường cường độ cao mà không cần sắt mềm bên trong vỏ máy (một vật dẫn từ trường không bị nhiễm từ, do đó có thể bảo vệ bộ máy). Ingenieur 500.000 A/m đã không tồn tại được lâu. IWC đã sản xuất nó trong khoảng 1 năm và bán được khoảng 3000 chiếc. Thay vì tiếp tục sản xuất các bộ máy kiểu này, IWC đã quay trở lại việc sử dụng sắt mềm bên trong vỏ máy, đặc biệt là dòng đồng hồ phi công.

Lồng sắt mềm được thể hiện bằng các bộ phận được tô màu xanh dương (bao gồm cả mặt số) bên trong bộ máy đồng hồ phi công IWC Pilot.

Rolex sử dụng cái mà hãng gọi là “tấm chắn bằng sắt mềm để bảo vệ bộ máy bên trong” có tên Milgauss - mặc dù thực tế là bản thân bộ máy được làm bằng vật liệu từ tính, bao gồm dây tóc, bánh xe thoát và đòn bẩy. Nếu bạn mở nắp lưng của đồng hồ, bạn sẽ không nhìn thấy toàn bộ bộ máy, nhưng đúng hơn, nó bị che khuất bởi tấm khiên đánh dấu bằng chữ B. 

Tấm khiên chữ B bằng sắc mềm này có thể là kim loại MU. Kim loại MU là hợp kim mềm của niken-sắt có độ từ thẩm rất cao, cung cấp một lộ trình thay thế cho từ trường, khiến chúng thay vì tấn công vào bộ máy thì sẽ chuyển động xung quanh bộ máy tạo thành bộ vỏ bọc. Đây là một việc mà các bộ phận bằng thép của bộ máy không thể nào làm được. 

— Mô phỏng chuyển động của từ trường dưới sự bảo hộ của tấm chắn sắt mềm Rolex Milgauss. 

Nhiều đồng hồ sử dụng một thứ gọi là hợp kim Nivarox cho dây tóc. Theo nhận định chung, hợp kim Nivarox có khả năng kháng từ khá tốt, nhưng trong trường hợp bộ máy đó nhận từ trường, điều tiếp theo cần lo lắng là bù nhiệt. Một chiếc đồng hồ có các thành phần Nivarox bị nhiễm từ sẽ phát sinh thêm các vấn đề với thời gian liên quan đến nhiệt độ - sai số của đồng hồ sẽ không ổn định ở các khoảng thời gian khác nhau, tùy thuộc vào sự thay đổi cụ thể của nhiệt độ. 

Việc theo đuổi vật liệu phản từ trường đã vượt qua quan điểm bảo vệ bộ máy khỏi ảnh hưởng của nam châm. Như ý định của Ingenieur 30 năm về trước, điều cấp thiết hiện nay là tạo ra các bộ phận có thể chịu được từ tính hoàn toàn mà không cần lồng hay tấm chắn. Cách đây không lâu, OMEGA đã giới thiệu dây tóc silicon Si14 để chống lại nhiều vấn đề có thể xảy ra khi đồng hồ đặt trong vùng từ trường. Với Si14, OMEGA đã có thể tạo ra một phương pháp chế tạo dây tóc dễ dàng hơn nhiều so với việc sử dụng kim loại. Bạn biết đấy, để khiến kim loại có thể trở thành một cuộn dây mỏng đó là cả vấn đề. 

— Dây tóc silicon OMEGA Si14

OMEGA và Rolex đang dẫn đầu về việc vượt qua ranh giới của công nghệ và vật liệu chế tạo đồng hồ. Vậy điều gì đã xảy ra với IWC, Ingenieur và công nghệ cơ chế niobium chống chịu ấn tượng? 

Vâng, đó là một nỗ lực cực kỳ tốn kém. Cần một khoảng đầu tư quá lớn để tạo ra các bộ máy và số lượng đồng hồ cần thiết để biện minh cho việc duy trì sản xuất nhưng số lượng bán ra thấp là không thể chấp nhận được, và đây cũng không phải là mức đầu tư mà IWC có thể kham nổi trong thời điểm đó và vẫn rất khó khăn ở thời điểm hiện tại. Không bàn cãi, IWC đã thay đổi, nhưng vị trí của nó trong lịch sử vẫn còn. Trên thực tế, Rolex theo nhiều khác nhau đã sử dụng những tiến bộ của IWC làm điểm khởi đầu cho lò xo cân bằng Parachrom của mình. 

DÂY TÓC PARACHROM BLEU

Năm 2000, Rolex bước vào thế giới mới của ngành sản xuất đồng hồ hiện đại. Trong BST Rolex Daytona, hãng đã giới thiệu bộ máy in-house 4130 được trang bị lò xo cân bằng Parachrom Bleu đầu tiên. Điều này thực sự có ý nghĩa vì hai lý do: Đầu tiên và được cho là quan trọng nhất vào thời điểm đó, thực tế đây là bộ máy Rolex in-house đầu tiên cho Daytona (các phiên bản trước sử dụng bộ máy Zenith được Rolex sửa đổi). Điều này dẫn đến những thay đổi nhỏ trong thiết kế đồng hồ, bao gồm cả việc định vị lại mặt số phụ small-seconds. 

— Bộ máy Rolex in-house Calibre 4130 

Ý nghĩa thứ hai của việc phát hành bộ máy in-house này chính là lò xo cân bằng Parachrom đã đề cập ở trên. Bước đột phá về công nghệ và kỹ thuật từ thế kỷ mới này vẫn còn được áp dụng cho đến ngày nay. Kể từ đó, bộ máy cơ Rolex đã không ngừng được sửa đổi, phát triển và kết hợp với nhiều cải tiến quan trọng hơn (như bộ thoát Chronergy), nhưng vẫn không thể phủ nhận, việc cho ra mắt dây tóc Parachrom Bleu đã phần nào nói lên tầm nhìn của một Rolex hiện đại như chúng ta biết ngày nay. 

Rolex đã đành nhiều đầu tư hơn trong 5 năm để phát triển và hoàn thiện công nghệ đằng sau dây tóc Parachrom Bleu và đã tiếp tục cập nhật và hoàn thiện nó. Quy trình kỹ thuật cần thiết để tạo ra loại dây tóc này cũng khá phức tạp. Nó liên quan đến việc nung nóng và liên kết hai thành phần chính: niobium và zirconium trong môi trường chân không chuyên dụng ở nhiệt độ gần 2400°C. Các kim loại được đưa qua lò nung nhiều lần cho đến khi chúng được kết dính. Khi Parachrom mới được hình thành sẽ tương tác với oxy, sau đó chuyển sang màu xanh lam, do đó có tên là "Bleu". 

Như người ta mong đợi, lò xo cân bằng Rolex đã thông qua một cuộc thử nghiệm - tính đến những sai sót nhỏ nhất, vì chúng có thể có tác động lớn đến độ chính xác của bất cứ chiếc đồng hồ nào. Theo sự phát triển, Parachrom Bleu đã trở thành một phần trung tâm của sản xuất đồng hồ hiện đại đối với thương hiệu Rolex, góp phần mang lại những chiếc đồng hồ Rolex có độ chính xác +2/-2 giây mỗi ngày. 

Sự ra đời của lò xo cân bằng Parachrom là câu trả lời của Rolex cho bước đột phá công nghệ của Ingenieur 500.000A/m. Sử dụng các vật liệu tương tự, Rolex đã tạo ra một hệ thống lò xo cân bằng từ tính cao, có thể chống lại sự thay đổi nhiệt độ liên quan đến từ tính tốt hơn. 

BỘ THOÁT CHONERGY 

Trong chủ đề về lò xo cân bằng Parachrom, chúng ta cần đề cập đến một cải tiến khác gần đây của Rolex: Bộ thoát Chronergy (Chonergy escapement). Được phát hành vào năm 2016, Rolex đã phát triển và cấp bằng sáng chế cho một bộ thoát có hình dạng mới, được tùy chỉnh từ bộ thoát đòn bẩy truyền thống. 

Bộ thoát Chronergy - Rolex 

Thiết kế mới này cho phép tăng 15% độ chính xác thông qua việc giảm khối lượng tổng thể của các thành phần. Bằng một cách có hiệu quả, mọi thứ đều trở nên nhẹ nhàng hơn. Cả bộ thoát Chronergy và thiết kế bánh xe cân bằng mới của Rolex đều rất cần thiết để thương hiệu có thể cải thiện độ chính xác đồng hồ. 

Độ chính xác không chỉ gắn liền với sai số, mà còn khiến cho sai số đó có một độ ổn định nhất định theo thời gian (tìm hiểu thêm về độ chính xác và sai số đồng hồ TẠI ĐÂY). Bộ thoát Chronergy được làm bằng niken-phốt pho và giống với Parachrom, nó cũng không hề nhạy cảm với nhiễu từ trường. Sau sự kết hợp giữa lò xo cân bằng và bộ thoát này, Rolex đã lần nữa mạnh mẽ khẳng định chứng nhận Superlative Chronometer của riêng mình. Điều này đã đưa mọi thứ tiến triển đến ngày nay, vì một trong những điểm thu hút lớn nhất trong các bản phát hành mới năm 2020 - bao gồm cả OP 36mm, 41mm và Submariner - là việc Rolex đã trang bị cho chúng bộ máy có bộ thoát Chronergy, do đó nâng cao khả năng kháng từ. 

DÂY TÓC SYLOXI 

Giờ đây, cùng thời điểm với việc phát hành đồng hồ Daytona và sự ra mắt của bộ máy 4130 (và lò xo cân bằng Parachrom), Rolex chiếm một vị trí quan trọng trong tập đoàn các thương hiệu nghiên cứu và phát triển silicon như một lựa chọn khả thi trong sản xuất đồng hồ. Một điều không thể phủ nhận, Rolex vốn không phải là thương hiệu nhanh nhạy với những thứ như vậy. Rolex dùng nhiều năm liền để hoàn thiện một cách có hiệu quả trong công nghệ này, trong khi các thương hiệu khác bắt đầu triển khai các bộ máy có chứa những bộ phận silicon. Đáng chú ý trong số đó là Ulysse Nardin với chiếc đồng hồ mang tính bước ngoặt của họ - Freak. Những năm sau đó, tập đòn Swatch đã bắt đầu tung ra những chiếc đồng hồ có bộ phận silicon - như OMEGA với lò xo cân bằng Si14 đã đề cập trước đó. Khi nhiều thương hiệu bắt đầu tham gia vào cơn sốt silicon - hay còn gọi là Sili-Craze. Rolex đã phải chờ đợi. Nhưng khi "sóng yên biển lặng", Rolex đã lặng lẽ tung ra phiên bản dây tóc silicon của riêng mình. 

— Dây tóc Syloxi của Rolex

Điều quan trọng cần lưu ý là mất bao lâu để phát triển công nghệ này? - Đặc biệt là đối với một thương hiệu như Rolex. Việc phát hành Parachrom Bleu vào năm 2000 đã có nửa thập kỷ làm việc đằng sau quá trình hình thành và phát triển cuối cùng của nó. Khi đến với dây tóc Syloxi, Rolex đã dành hơn 14 năm để nghiền ngẫm và kiểm chứng những thông tin do tập đoàn thu thập được. 

Năm 2014, chúng ta cuối cùng cũng chứng kiến được màn ra mắt của dây tóc Syloxi, chỉ là nó không được phổ biến rộng rãi. Rolex đã, đang và sẽ tiếp tục đầu tư rất nhiều vào sự thành công của dây tóc Parachrom Bleu (và tất nhiên, bao gồm cả bộ thoát Chronergy). Có thể sẽ không được "bắt tai" khi phải nói rằng Rolex triển khai các bộ máy dựa trên silicon trên quy mô lớn. Trong đó, chiếc đồng hồ được chọn để trang bị bộ vỏ silicon là Rolex Datejust Pearlmaster 34mm nạm kim cương, bộ máy in-house Cal. 2236 có dây tóc Syloxi. Công nghệ này sẽ nhanh chóng được đưa vào một loạt các sản phẩm đồng hồ Rolex nữ. 

Rolex Datejust Pearlmaster được trang bị dây tóc Syloxi

Syloxi tương tự như kim loại, nhưng không thực sự là kim loại. Nó được đặt tên như vậy cho một loại vật liệu silicon đặc thù được cấp bằng sáng chế của Rolex, cho phép tối ưu hóa độ chính xác và nâng cao tính ổn định của chronometric. Vật liệu này là sự kết hợp của cả silicon và silicon oxide, từ đó có cái tên Syloxi. 

Syloxi là một dạng của silicon (hay tiếng Pháp là silicium), do đó, nó sở hữu đầy đủ những đặc tính từ tính và khả năng chống sốc. Tuy nhiên, một nhược điểm của silicon là tính chất giòn của nó và do đó dễ bị gãy hơn. Dây tóc Syloxi góp phần mang lại độ chính xác +2/-2 giây mỗi ngày như dây tóc Parachrom với cơ cấu bộ thoát Chronergy. 

Thực tế có rất nhiều silicon không phải là kim loại, nó hoàn toàn không bị biến dạng bởi từ tính. Việc sử dụng silicon trong các bộ máy đồng hồ đang gây tranh cãi, với những người theo chủ nghĩa thuần túy, dây tóc Syloxi có vẻ hơi quá hiện đại trong một thế giới đồng hồ vốn bị ràng buộc nhiều với những kỹ thuật cổ điển. Nhưng bạn không thể đánh giá hiệu suất và khả năng của nó. Nếu bạn thực sự muốn đảm bảo dây tóc không bị ảnh hưởng bởi từ trường, silicon sẽ là lựa chọn tuyệt vời để bắt đầu. 

— Rolex Yatch-Master

Việc triển khai sử dụng dây tóc Syloxi trong các mẫu đồng hồ nữ Rolex kéo dài cho đến năm 2015, với việc phát hành mẫu đồng hồ Rolex Yatch-Master có vỏ làm bằng vàng rose-gold Everose độc quyền và dây đeo Oysterflex. Nó được trang bị bộ máy Calibre 2260 - cùng một bộ máy với chiếc Pearlmaster 2014. Trên thực tế, một điểm chung giữa tất cả những chiếc đồng hồ có bộ máy 2236: chúng đều thuộc dòng Oyster Perpetual Date chỉ là theo một thiết kế nào đó. Bản thân bộ máy 2236 là một phiên bản mới của bộ máy 2235 trước đó - cả hai bộ máy đều có chức năng lịch ngày. Điều này đã đưa chúng ta đến với hiện tại một lần nữa, việc phát hành lại bộ máy 2232 trong các phiên bản OP 28mm, 31mm và 34mm mới. Bộ máy này chỉ đơn giản là một biến thể không có lịch ngày của bộ máy 2236 nhưng vẫn có lò xo cân bằng Syloxi. 

SO SÁNH GIỮA CÁC LOẠI DÂY TÓC

Trên thực tế, dây tóc Syloxi và dây tóc Parachrom đều là những phát minh của Rolex. Trong đó, Syloxi là một biến thể silicon đã được cấp bằng sáng chế của Rolex và Parachrom là hợp kim độc quyền của Roleex được làm từ niobium và zirconium. Cả hai vật liệu này đều hướng đến mục đích bảo vệ bộ máy đồng hồ chống lại các tác động từ môi trường xung quanh, một việc mà dây tóc thép thông thường không thể nào làm tốt được. Các tác động này bao gồm nhiệt độ, chấn động và từ trường. 

Khác biệt lớn nhất giữa Parachrom và Syloxi là thành phần hay nói cách khác là nguyên tố cấu thành. So sánh giữa dây tóc Parachrom và dây tóc Syloxi: 

- Parachrom có đặc tính từ tính và tự hào với khả năng chống sốc gấp 10 lần so với dây tóc truyền thống, nhưng nó vẫn là một sản phẩm phụ bằng kim loại. 

- Syloxi là một biến thế của silicon, có thể xem như vừa là kim loại vừa không phải là kim loại, nhưng dù sao đi nữa, nó vẫn cứng hơn rất nhiều so với thép truyền thống, lại vừa có thể thạo thành hình lò xo hoặc cuộn dây mịn. 

Thực ra thì silicon vốn dĩ có từ tính cao hơn Parachrom, nhưng Parachrom lại có thêm một lợi ích là được kết hợp với bộ thoát Chronergy - có khả năng cân bằng cực tốt. 

SAU TẤT CẢ 

Khi bạn mua một chiếc đồng hồ cơ cao cấp, bạn có thể quan tâm hoặc không quan tâm đến độ chính xác của nó. Dù sao thì độ chính xác của đồng hồ có thật sự cần thiết hay không vẫn luôn là một đề tài gây tranh cãi qua nhiều thế kỷ. 

Nếu bạn là một người theo chủ nghĩa thuần túy, thích những gì đến từ truyền thống thì chắc chắn sẽ không theo đuổi những công nghệ như vầy. Bạn vẫn sẽ chấp nhận bỏ ra một khoản đầu tư từ vài trăm triệu đến chục tỷ đồng cho một chiếc đồng hồ cơ Patek Philippe hay Vacheron Constantin gì đó với vô số những tính năng xa xỉ, miễn là nó phù hợp với thẩm mỹ và yêu cầu của bạn. Nếu thêm một chút gì đó liên quan đến độ chính xác, bạn có thể tìm đến những chiếc đồng hồ Tourbillon để không chỉ dừng lại ở đó mà còn sở hữu những tinh hoa của nghệ thuật Haute Horology.  

Nếu bạn là một người theo chủ nghĩa hoàn hảo hoặc có tư tưởng đổi mới, Rolex hay OMEGA sẽ thực hiện tốt những yêu cầu mà bạn đặt ra. Mặc dù các thương hiệu này đôi khi bị dán mác là "vừa nhàm chán vừa dễ đoán", một năm có thể ra đến hơn chục mẫu đồng hồ mới hay đồng hồ limited, nhưng dưới quan điểm cá nhân, Rolex vẫn là một nhà sản xuất khá cân đo và nhiều tính toán. Rolex có những định hướng khá rõ ràng cho tương lai của thương hiệu bằng những bước tiến trong công nghệ và vật liệu. Mặc dù rõ ràng, nhưng những việc mà Rolex dự định thực hiện trong tương lai vẫn sẽ là một đề tài thú vị của thời đại. 

Luxury Shopping