Bezel là gì? Giải mã những chức năng đa dụng của vòng bezel trên đồng hồ

Trong cấu trúc tinh xảo của một chiếc đồng hồ, bezel (hay còn gọi là vành/niềng) là bộ phận ngoại vi quan trọng, không chỉ có nhiệm vụ cố định mặt kính vào vỏ mà còn là một công cụ kỹ thuật không thể thiếu. Đối với giới mộ điệu, việc hiểu rõ bezel là gì là chìa khóa để khai thác tối đa tiềm năng của các dòng đồng hồ công cụ từ thợ lặn đến phi công. Bài viết này sẽ giúp bạn giải mã sâu sắc chức năng của từng loại bezel, đồng thời cung cấp kiến thức cần thiết về bảo dưỡng và dịch vụ thay bezel đồng hồ để chiếc đồng hồ của bạn luôn hoạt động hoàn hảo và giữ vững giá trị thẩm mỹ.

Bezel là gì? Kiến thức nền tảng về vành đồng hồ

Bezel là định nghĩa mà bất kỳ ai khi mong muốn tìm hiểu về đồng hồ cũng cần hiểu rõ: 

Định nghĩa chính xác về Bezel

Bezel hay vành đồng hồ là vòng vật liệu nằm ở phía ngoài cùng, bao quanh vành ngoài của mặt kính. Về mặt cơ bản, bezel là một thành phần cấu trúc thiết yếu có hai nhiệm vụ chính:

• Cố định và bảo vệ: Giữ chặt mặt kính vào vỏ đồng hồ (case), đảm bảo độ kín và chống nước cho bộ máy bên trong.

• Giá đỡ chức năng: Cung cấp bề mặt để khắc các thang đo (scale) hoặc là nền tảng cơ học cho các chức năng đo lường đặc biệt (như Dive Bezel, Tachymeter).

Độ khít của bezel và gioăng bên dưới là yếu tố sống còn quyết định khả năng chống nước của đồng hồ, đặc biệt quan trọng với các mẫu đồng hồ công cụ.

Phân loại cấu trúc cơ bản

Để phân biệt các loại bezel, giới chuyên môn thường chia chúng thành hai nhóm cấu trúc dựa trên khả năng di chuyển:

• Bezel cố định (Fixed Bezel): Loại bezel này thường gắn cố định vào vỏ đồng hồ, không thể xoay được. Thường thấy ở đồng hồ Dress Watch để tăng tính thẩm mỹ, hoặc các loại bezel chức năng như Tachymeter, nơi thang đo được khắc trực tiếp lên vành. Trong trường hợp này, việc đo lường thường cần kết hợp với chức năng bấm giờ của bộ máy.

• Bezel xoay (Rotating Bezel): Có thể xoay độc lập so với vỏ. Cơ chế xoay thường đi kèm với các lò xo, bi hoặc nhíp để tạo ra tiếng “click” đặc trưng, giúp cố định bezel ở các mốc thời gian chính xác (thường là 60 hoặc 120 clicks/vòng). Đây là nền tảng cho đồng hồ công cụ, được chia nhỏ thành các loại: Bezel đơn hướng (Uni-directional) - chỉ xoay một chiều (chống rủi ro) và bezel đa hướng (Bi-directional) - xoay hai chiều.

Xem thêm: OMEGA RA MẮT CONSTELLATION 41MM VỚI VIỀN BEZEL CERAMIC

Phân loại và ứng dụng chuyên biệt của vòng bezel

Sau khi đã nắm vững khái niệm bezel là gì và phân loại cấu trúc cơ bản, việc hiểu rõ chức năng thú vị của từng loại bezel chuyên dụng cũng vô cùng cần thiết:

Bezel lặn (Dive Bezel)

Loại bezel này thường có các vạch chia phút từ 0 đến 60. Chức năng cốt lõi của bezel lặn là đo thời gian đã trôi qua, đặc biệt quan trọng trong hoạt động lặn. Thợ lặn sẽ xoay điểm mốc (thường là tam giác hoặc viên ngọc dạ quang) trên bezel đến vị trí kim phút hiện tại trước khi lặn. Sau đó, họ dễ dàng theo dõi lượng thời gian đã tiêu thụ dưới nước.

Bezel lặn luôn được thiết kế đơn hướng (chỉ xoay ngược chiều kim đồng hồ). Nếu vô tình bị xê dịch, con số thời gian đo được sẽ luôn lớn hơn thời gian thực tế. Điều này đảm bảo an toàn tuyệt đối cho thợ lặn, tránh việc tính sai thời gian và hết oxy.

Bezel đo tốc độ (Tachymeter Bezel)

Đây là thang đo cố định, thường có số bắt đầu từ 400 và giảm dần. Chức năng cốt lõi của bezel đo tốc độ là dùng để tính tốc độ trung bình (km/h hoặc dặm/h) trên một quãng đường đã biết. 

Bezel này thường đi kèm với đồng hồ bấm giờ thể thao. Khi khởi động bấm giờ, bạn sẽ dừng khi đi hết quãng đường được quy định. Kim giây trung tâm sẽ chỉ trực tiếp vào con số trên thang Tachymeter, cho bạn biết tốc độ trung bình.

Bezel GMT

Bezel GMT có vạch chia 24 giờ, thường chia thành hai màu (ngày/đêm) hoặc chỉ một màu. Đây là loại bezel dùng để theo dõi múi giờ thứ hai, hoặc thứ ba. Ứng dụng của bezel GMR là kết hợp với kim GMT (kim 24 giờ phụ), người dùng có thể dễ dàng xoay bezel để đặt múi giờ tham chiếu khác trong khi kim giờ chính vẫn chỉ giờ địa phương. Vì chức năng là so sánh hai múi giờ bất kỳ, nên loại bezel này được thiết kế đa hướng (xoay được cả hai chiều).

Các loại bezel chuyên dụng khác

• Bezel la bàn (Compass Bezel): Hỗ trợ xác định phương hướng khi kết hợp với vị trí mặt trời.

• Bezel đo xung nhịp (Pulsometer Bezel): Dùng bởi các chuyên gia y tế để đo nhịp tim.

• Bezel quy tắc trượt (Slide Rule Bezel): Được coi là máy tính analog, phức tạp nhất, dùng trong hàng không để tính toán tốc độ bay, mức tiêu thụ nhiên liệu.

Vật liệu chế tạo bezel: Yếu tố quyết định độ bền và thẩm mỹ

Chất liệu chế tạo là yếu tố then chốt, quyết định không chỉ độ bền mà còn là tính thẩm mỹ và giá trị lâu dài của vòng Bezel. Sự lựa chọn vật liệu cho vành đồng hồ thể hiện rõ ràng triết lý kỹ thuật của từng thương hiệu:

Thép không gỉ và kim loại quý

• Thép không gỉ (316L): Là vật liệu cơ bản và phổ biến nhất, thường được đánh bóng hoặc chải xước. Bezel thép không gỉ rất bền bỉ, dễ dàng đồng bộ với vỏ đồng hồ. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất là dễ bị trầy xước khi va chạm, làm giảm tính thẩm mỹ của đồng hồ.

• Kim loại quý (Vàng, Platinum): Mang lại vẻ sang trọng tuyệt đối, thường thấy ở các dòng Dress Watch hoặc đồng hồ thể thao, sang trọng. Chất liệu này đòi hỏi sự cẩn thận cao hơn trong sử dụng và bảo quản.

Gốm Ceramic

Ceramic là vật liệu cách mạng hóa ngành chế tác bezel. Nó nổi tiếng với độ cứng cực cao (gần như kim cương), giúp bezel chống trầy xước tuyệt đối và giữ được màu sắc nguyên bản, không bị phai màu dưới ánh nắng UV.

Để khắc các vạch chia lên ceramic, các nhà sản xuất phải dùng công nghệ laser tiên tiến và lấp đầy bằng bạch kim hoặc vàng để đảm bảo độ sắc nét vĩnh cửu. Tuy nhiên, do tính chất cứng, ceramic giòn hơn kim loại và có thể bị nứt hoặc vỡ nếu gặp phải va đập mạnh hoặc rơi ở góc cạnh hiểm hóc.

Xem thêm: Đồng hồ gốm: Xu hướng mới của tương lai?

Nhôm anodized và sapphire

• Nhôm anodized: Là vật liệu truyền thống, nhẹ và có giá thành rẻ hơn ceramic, dễ dàng tạo ra nhiều màu sắc nổi bật. Tuy nhiên, độ bền kém hơn thép và dễ bị phai màu theo thời gian.

• Sapphire: Dùng để làm lớp chèn Bezel. Với độ cứng tuyệt đối, sapphire chống xước hoàn hảo và tạo hiệu ứng chiều sâu lấp lánh cho thang đo.

Bảo dưỡng, nâng cấp và dịch vụ thay bezel đồng hồ

Việc bảo dưỡng và thay bezel đồng hồ là vô cùng quan trọng để bảo vệ các cỗ máy thời gian:

Khi nào bezel cần được thay thế hoặc bảo dưỡng?

Nhu cầu thay thế Bezel thường xuất phát từ hai lý do chính là kỹ thuật và thẩm mỹ:

• Bezel xoay bị kẹt/lỏng: Đối với dive bezel hay GMT bezel, nếu cơ chế “click” không còn nhạy, bị kẹt do bụi bẩn, hoặc bị lỏng lẻo, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng đo lường an toàn.

• Hư hỏng gioăng/lò xo: Bên dưới bezel xoay có các gioăng đệm và lò xo. Nếu các bộ phận này hỏng hóc, khả năng chống nước của đồng hồ có thể bị suy giảm nghiêm trọng.

• Trầy xước sâu hoặc mẻ ceramic: Đây là lý do phổ biến nhất. Một vết xước sâu trên Bezel Thép hoặc một vết mẻ trên bezel ceramic sẽ làm giảm đáng kể giá trị và vẻ đẹp của chiếc đồng hồ.

• Phai màu/oxy hóa: Thường xảy ra với bezel nhôm hoặc khi lớp mạ trên bezel kim loại bị mài mòn.

Quy trình thay bezel đồng hồ chuẩn chuyên nghiệp

Việc thay bezel đồng hồ không đơn thuần là tháo lắp. Đây là một quy trình kỹ thuật đòi hỏi sự tỉ mỉ để bảo toàn khả năng chống nước và chức năng cơ học nguyên bản:

• Kiểm tra và đánh giá: Thẩm định mức độ hư hại và xác định loại bezel thay thế phù hợp (đảm bảo tính tương thích và chất lượng vật liệu).

• Tháo rời bezel cũ: Sử dụng công cụ chuyên dụng để tháo bezel cũ ra khỏi vỏ đồng hồ mà không làm tổn thương case.

• Vệ sinh và thay thế linh kiện phụ: Bước quan trọng nhất là vệ sinh sạch sẽ rãnh bezel, kiểm tra và thay thế gioăng chống nước, lò xo/bi (nếu cần). Đây là yếu tố then chốt để phục hồi khả năng chống nước.

• Lắp đặt bezel mới: Lắp bezel mới với lực và góc độ chính xác để đảm bảo tiếng “click” chuẩn và độ khít tuyệt đối.

Đừng cố tự thay bezel đồng hồ tại nhà. Quy trình này cần kinh nghiệm để bảo vệ gioăng và đảm bảo áp suất chống nước, đặc biệt với các dòng đồng hồ lặn. Hãy giao phó cho các trung tâm bảo dưỡng uy tín, nơi có đội ngũ kỹ thuật viên được đào tạo bài bản.

Qua quá trình giải mã, chúng ta đã khẳng định rằng việc hiểu rõ bezel là gì là điều kiện tiên quyết để đánh giá trọn vẹn giá trị kỹ thuật và chức năng của một chiếc đồng hồ. Bezel không chỉ đơn thuần là vòng bảo vệ mà còn là công cụ đo lường quan trọng, đặc biệt trên các mẫu đồng hồ công cụ. Do thường xuyên tiếp xúc với môi trường, bezel dễ bị hư hại, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và khả năng chống nước. Do đó, để bảo toàn tính nguyên bản và độ chính xác của cỗ máy thời gian, việc bảo dưỡng định kỳ và sử dụng dịch vụ thay bezel đồng hồ chuyên nghiệp khi cần thiết là sự đầu tư khôn ngoan mà bất kỳ người chơi đồng hồ am hiểu nào cũng nên cân nhắc.