Đồng hồ Skeleton : Quá khứ, hiện tại và tương lai của nghệ thuật tử vi

Khái niệm về đồng hồ Skeleton đưa chúng ta trở về với cội nguồn của bộ máy trong quá khứ. Vào những năm 1760, khi Jean-Antoine Lépine - một trong những bậc thầy chế tạo đồng hồ có ảnh hưởng nhất trên Thế giới, đã nảy sinh ra ý tưởng tiền đề và phương tiện sản xuất đồng hồ bỏ túi mỏng hơn, ưu tiên nhiệm vụ thu nhỏ kích thước đồng hồ. Thiết kế cấp tiến của ông đã phá vỡ truyền thống 300 năm và mở ra thời đại của bộ đếm giờ chính xác, chiếc đồng hồ bỏ túi hiện đại đã ra đời. Bộ máy đồng hồ được biết đến với cái tên Calibre Lépine gần như trở thành một cuộc cách mạng mới.

Hình ảnh tiệm cận mô hình calibre Lépine năm 1764 - 1765 

Sự phát triển của Calibre Lépine đã kéo theo một sự kiện mới: ông chủ cũ và bố vợ của Jean-Antoine Lépine nhận ra rằng có thể khiến khách hàng thích thú hơn với đồng hồ bằng cách tiết lộ nhiều hơn về cơ chế bên trong. Theo dòng thăng trầm của lịch sử của đồng hồ cơ khí, mãi đến khi ngành công nghiệp sản xuất đồng hồ tìm thấy chính mình trên con đường hồi sinh vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990, câu chuyện này lại một lần nữa được khơi lại. 

Một số ít những chiếc đồng hồ đeo tay sở hữu thiết kế skeleton vào thời điển trước đó. Điển hình như trong tư liệu lưu trữ của Vacheron Constantin có nhắc đến một chiếc đồng hồ siêu mỏng (không chạm khắc) từ năm 1964 và một loạt đồng hồ trang bị calibre 1003 vào năm 1970, nhưng nói chung, ý tưởng này đã chính thức phát triển khi các thương hiệu phải đối diện với cuộc khủng hoảng thạch anh.

—— Khung xương của một cơ chế đồng hồ Breguet Tourbillon mỏng hiện đại 

Skeleton, nghĩa thuần túy là khung xương. Vậy thì gọi đồng hồ skeleton là đồng hồ khung xương cũng không có gì sai cả. Có khoảng 20 ý tưởng khác nhau xuất hiện trong quá khứ để thiết kế đồng hồ skeleton đạt được thời kỳ hoàng kim của nó. Sự kết hợp giữa chế tác thủ công và đề cao thẩm mỹ “rườm rà” bên trong bộ máy đã dần dần khiến thiết kế skeleton trở thành một giá trị xa xỉ của đồng hồ cơ cao cấp (và đương nhiên, ở đây Luxury Shopping chỉ đề cập đến đồng hồ chính hãng đến từ các thương hiệu uy tín). Các tên tuổi hàng đầu trong tử vi đã bắt lấy khái niệm skeleton và hoàn thiện nó với những sự đầu tư tuyệt vời hơn nữa như tráng men, chạm khắc, đính đá quý hay đại loại thế.

Tương tư như các ngành học khác, những người thợ lành nghề luôn khan hiếm nhưng họ luôn hướng đến một điều gì đó cao hơn và cao hơn nữa trong sự nghiệp của mình. Người đã tạo ra kỷ lục Guinness đồng hồ đeo tay nhỏ nhất thế giới năm 1990 - Armin Strom đã trình bày chiếc đồng hồ skeleton đầu tiên của mình tại Baselworld 1984. Nó đã trở thành trụ cột trong sự nghiệp của ông ấy. Vào cuối thập kỷ trước, ông ấy đã tạo ra nhiều điều phi thường từ OMEGA Seamaster cho đến việc tìm ra thương hiệu riêng của mình vào năm 2006 chuyên về đồng hồ openwork và đồng hồ skeleton. Một trong những bộ máy skeleton nổi bật khác đến từ Jochen Benzinger, công việc thủ công của ông ấy là thiết kế và tùy chỉnh các mô hình đồng hồ thương hiệu khác, đồng thời, ông cũng tạo ra thiết kế skeleton phức tạp của riêng mình (với thương hiệu Benzinger).

—— Đồng hồ skeleton Benzinger ra mắt vào năm 2008 

Skeleton & Openwork nói lên điều gì?

Như đã đề cập khi nãy, “skeleton” có nghĩa là khung xương và cái tên này là một lời bộc trực chân thành về bản chất của nó. Trong truyền thống chế tạo đồng hồ, “skeletonisation” đề cập đến việc sửa đổi một calibre bằng cách loại bỏ bớt kim loại không cần thiết khỏi các tấm thép và cầu nối trong cơ chế. Phần lớn đồng hồ skeleton hiện đại không bao giờ bắt đầu cuộc sống như một bộ máy truyền thống đầy đủ, chúng phô trương và lộ liễu một cách có nghệ thuật, và nếu nhìn vào chúng, bạn phải thừa nhận chúng sẽ chẳng có gì nếu che đi tất cả thiết kế skeleton. 

Bên cạnh skeleton, “openworked” được sử dụng thường xuyên hơn hẳn, nhưng có đôi lúc, nó chỉ là một cách gọi để ám chỉ sự khác biệt giữa những chiếc đồng hồ lộ toàn bộ khung xương và đồng hồ lộ một phần khung xương (hay chỉ đơn thuần là những chiếc đồng hồ không có mặt số). Không có gì tuyệt đối ở đây đây cả. Nhìn chung thì skeleton vẫn là sự lựa chọn của ngành công nghiệp đồng hồ, nhưng gọi tên chúng như thế nào thì còn phụ thuộc nhiều vào việc quảng bá và tiếp thị của thương hiệu.

—— Bộ máy đồng hồ Vacheron Constantin Les Cabinotiers Openworked tourbillon High Jewellery 

Bước chuyển mình trong lịch sử skeleton

Vào năm 1999, Richard Mille đã thành lập thương hiệu cùng tên của mình dưới sự hỗ trợ của APRP - nhà cung cấp các biến chứng cao cấp thuộc sở hữu của nhà sản xuất Audemars Piguet. Đồng hồ của Mille là những mô hình đầu tiên kể từ khi Lépine ra ý tưởng loại bỏ gần như toàn bộ các tấm nền và tấm chính bên trong bộ máy, và đã tiên phong trong ý tưởng xây dựng một bộ máy được mặc định sẵn là skeleton. Tức là bộ máy được thiết kế sao cho có thể giữ lại mọi thứ bên trong cơ chế với số lượng kim loại tối thiểu nhất có thể ngay từ ban đầu. 

—— Đồng hồ nữ tourbillon lên dây cót thủ công Richard Mille RM51-02 với thiết kế skeleton hoàn chỉnh

Việc tạo ra các bộ máy skeleton thuần túy không chỉ là một bước đột phá về kỹ thuật, mà là sự thay đổi lớn nhất trong trong thiết kế đồng hồ trải dài qua nhiều thập kỷ.

Mô tả suy nghĩ đằng sau cách tiếp cận đột phá của mình, Richard Mille cho hay: “Ngay từ đầu, niềm đam mê của tôi đối với những chiếc xe đua và máy bay đã hướng đến phương pháp này. Tôi hoàn toàn bị lôi cuốn bởi những gì diễn ra dưới mui xe, và xem mọi thứ hoạt động như thế nào. Đây cũng là lý do tại sao ngay từ đầu, tôi đã sử dụng các thiết kế cơ chế làm việc mở. Ngoài ra, ngày nay, gần như tất cả mọi người - cố ý hoặc vô ý - đều hướng đến kỹ thuật.” 

Trước câu hỏi về tầm ảnh hưởng của ông ấy, ông ấy đã đồng ý rằng: “Có lẽ bạn có thể nói rằng tôi đã loại bỏ ‘nỗi sợ hãi’ hay sự thận trọng ra khỏi vấn đề của một bộ máy trần trụi. Bây giờ, mọi người đều cảm thấy thoải mái khi thử áp dụng thiết kế này.

—— Sự kết hợp của bộ máy skeleton cực lớn với 5 lớp titan trong Calibre RM57-03

Một khi ngành công nghiệp chế tạo đồng hồ nhận ra rằng công nghệ gia công đã đạt đến ngưỡng có thể dễ dàng loại bỏ những thành phần trung gian trong quá trình thực hiện skeleton, thiết kế này đã thực sự lớn mạnh và phát triển. Dần dần, nó không còn đơn thuần là những “bộ xương” máy móc và cứng nhắc nữa, mà trở thành một loại nghệ thuật của tử vi. Lấy ví dụ điển hình như đồng hồ xa xỉ Graff với thiết kế mặt số giống như mô hình skeleton của những viên đá quý khổng lồ. 

Đồng hồ Graff Skeleton Sapphire Bridges

Hoặc cũng có thể là Ulysse Nardin - thương hiệu tỏa sáng với bộ máy skeleton hình chữ nhật táo bạo. Và hơn thế nữa, skeleton đã trở thành ngôn ngữ thiết kế thời thượng cho một vài nhà mốt thời trang nổi tiếng muốn bước vào thế giới chế tạo đồng hồ cao cấp, đỉnh điểm với vài cái tên nổi bật như Louis Vuitton với khởi điểm cùng tourbillon được chứng nhận Poincon de Geneve; Camelia thanh lịch của Chanel hay bộ skeleton ô tô Ralph Lauren chẳng hạn. Ngay cả Raymond Weil, mặc dù trước đó không được biết đến như một tên tuổi đi đầu trong các xu hướng, nhưng cũng đã đi trên tuyến đường rộng mở với tourbillon limited-run giới thiệu vào năm 2016. 

—— Đồng hồ nữ Skeleton Chanel Camellia mặt vuông thanh lịch

Tiết lộ các cơ chế bên trong bộ máy với một bộ xương đẹp đẽ và loại bỏ sự kín kẽ của mặt số, nghệ thuật này cũng chinh phục được các nhà sản xuất đồng hồ thể thao chính thống. Ở đây chúng ta phải dành một lời cảm ơn chân thành đến Jean-Claude Biver, một bậc thầy chế tạo đồng hồ đáng kính với nhiều ý tưởng đã dẫn đầu xu hướng hiện đại. Trước tiên phải kể đến đồng hồ Hublot, ra mắt tác phẩm openwork đầu tiên vào năm 2009, kế tiếp là TAG Heuer và bây giờ là Zenith với những thiết kế mở hoàn toàn cho những chiếc đồng hồ phức tạp của họ. Để chiêm ngưỡng những tác phẩm này, bạn có thể tìm đến Carrera Heuer 1 và El Primero được mệnh danh là những chiếc đồng hồ của thế kỷ 21.

Hướng xoay chuyển phong cách

Không khó để nhận ra rằng thiết kế skeleton có sức ảnh hưởng khá rộng ở những thương hiệu “trẻ” (trong tuổi đời, hoặc cũng có thể là trong phong cách). Họ tiếp nhận skeleton như một cách để khiến sự rườm rà trở nên hấp dẫn. Thế còn phản ứng của các thương hiệu đồng hồ truyền thống hơn là gì? Hoặc nói chính xác hơn, các thương hiệu đồng hồ có tư tưởng đã bén rễ từ rất lâu trong lịch sử chế tạo sẽ chấp nhận phong cách của Mille-light bằng cách nào? Sự xuất hiện của một phong cách chế tạo đồng hồ ít cực đoan hơn chính là câu trả lời. 

Mỗi thương hiệu đã loại bỏ chạm khắc và đánh bóng thủ công để phát triển những đoạn cầu nối được anod hóa màu đen và xám, dựa vào sự tương tác của các kết cấu hạt, cọ và hiệu ứng mờ để tạo nên sự bùng nổ. Bạn có thể quan sát bộ skeleton Royal Oak của Audemars Piguet hoặc Girard-Perregaux Laureato để dễ hình dung hơn. 

—— Đồng hồ skeleton Girard-Perregaux Laureato Flying Tourbillon 

Trong một số trường hợp, kiểu skeleton mới này đã được sử dụng để tạo hiệu ứng tuyệt vời khi kết hợp với một số thiết kế khác hiện có, ví dụ như các chữ số La Mã có thiết kế skeleton của Cartier, hoặc đồng hồ skeleton siêu mỏng từ Bulgari hoặc Piaget. 

Ngày nay, rất ít thương hiệu phục vụ cho lý trưởng truyền thống, tỷ như một chiếc đồng hồ skeleton được chạm khắc thủ công. Và sự thật là hầu như không ai làm theo cách lỗi thời nữa, ngay cả trong tư tưởng, việc đưa một lưỡi cưa vào những đoạn cầu nhỏ bé trong bộ máy đồng hồ sẽ lấy đi của bạn bao nhiêu thời gian? Thay vào đó, máy móc có thể giúp bạn làm đến 90% mà không lãng phí điều gì. Ngay cả Vacheron Constantin và Jaeger-LeCoultre đều xác nhận rằng: mặc dù những chiếc đồng hồ của họ vẫn mang một vẻ ngoài truyền thống, nhưng công nghệ mới vẫn tồn tại bên trong bộ máy. 

Stéphane Belmont - giám đốc Heritage and Rare Pieces của Jaeger-LeCoultre cho biết: “Từ năm 2008, chúng tôi đã thiết kế lại các cơ chế đồng hồ cho việc phát triển mô hình skeleton trong phòng thí nghiệm, cho phép chúng tôi thực hiện tỉ mỉ và đúng đắn hơn. Nhưng chúng tôi vẫn tạo ra các nguyên mẫu bằng tay, cắt những cây cầu như trước đây.”

—— Một mẫu đồng hồ JLC Gyrotourbillon với thiết kế skeleton cho bộ máy cơ phức tạp.

Vacheron Constantin có lẽ nhà sản xuất có số lượng tài liệu skeleton riêng biệt lớn nhất trong các tài liệu của hãng, bởi nó đóng vai trò trong việc giới thiệu kỹ thuật này cho đồng hồ đeo tay. Nó sẽ đánh giá bất kỳ bộ chuyển động mới nào về tiềm năng của skeleton, và Vacheron Constantin là một trong số những thương hiệu hiếm hoi có đội ngũ nội bộ để thực hiện tất cả các công đoạn chạm khắc và hoàn thiện skeleton. Nhưng dẫu thế, máy móc cũng đã hoàn thành phần nào trước khi bàn giao cho các nghệ nhân. 

—— Hoàn thiện khung xương bộ máy bằng thủ công của Vacheron Constantin

Ngoại lệ duy nhất có lẽ là Patek Philippe. Philip Barat - người đứng đầu bộ phận phát triển đồng hồ Patek nói rằng: 

“Chúng tôi bắt đầu với toàn bộ cầu nối được gia công trong xưởng của chúng tôi, sau đó cắt đi phần thừa. Các bước hoàn thiện bằng tay chủ yếu được thực hiện trong workshops của chúng tôi, một số khác có thể được thực hiện bởi các nghệ nhân chuyên gia độc lập. So với việc chạm khắc, phải mất hơn 3 lần để vát các bộ phận skeleton, và mất thêm 5 tháng so với những bộ chuyển động thông thường (ví dụ như calibre automatic siêu mỏng 240), vì vậy tổng cộng mất khoảng 14 tháng.”

Trở lại với Stephane Belmont của nhà JLC, ông đã chỉ ra tác dụng của công nghệ khi làm giảm sự phổ biến của đồng hồ skeleton truyền thống, rằng: “Có rất nhiều bộ máy đồng hồ đơn giản ngoài kia, không hoàn toàn tốt. Mọi người có một chút bối rối, như với tourbillon; chúng đã từng là duy nhất cho đến khi bạn tìm thấy những sản phẩm có giá cả phải chăng hơn xuất hiện, với mức độ hoàn thiện và độ tin cậy kém hơn, nhưng khá mơ hồ.”

Jaeger-LeCoultre vẫn sản xuất từ 100 đến 200 chiếc đồng hồ skeleton mỗi năm, và trong khi hãng dễ dàng thừa nhận rằng hiệu ứng Richard Mille đã chịu trách nhiệm cho sự thay đổi đối với những gì mà hãng mô tả là một thứ gì đó nam tính hơn, mạnh mẽ hơn, không có dấu hiệu nào cho thấy thương hiệu có khả năng sẽ thay đổi một phong cách hiện đại. 

Tựa như mãi mãi trong lĩnh vực chế tạo đồng hồ, sẽ luôn có một nơi dành cho truyền thống - ngay cả khi công nghệ đang hỗ trợ đằng sau hậu trường. Đồng hồ skeleton là một sự lựa chọn tốt cho những người muốn tìm kiếm một vẻ đẹp nguyên thủy, phức tạp và vượt thời gian. 

Xem thêm: Giới Thiệu Đồng Hồ Zenith The Black Ceramic Defy Skyline & Defy Skyline Skeleton.