Sai số Đồng hồ cơ là gì? & Những điều cơ bản mà bạn nên biết

Đồng hồ cơ

Nói đến bộ máy của đồng hồ cơ, dù là máy cơ tự động (automatic) hay máy cơ thủ công (hand-wound), chúng đều bao gồm một hệ thống các bánh răng và ốc vít siêu nhỏ, cũng như lò xo mỏng như giấy. Việc kết hợp tất cả các bộ phận siêu nhỏ, siêu mỏng lại với nhau và tạo ra một chiếc đồng hồ chính xác là cả một quá trình sản xuất kỳ công tuyệt vời. 

Đồng hồ cơ đeo tay, đặc biệt là những chiếc đồng hồ cơ hiện đại với bộ máy có nhiều chân kính (jewel) có thể tồn tại mãi mãi nếu như được chăm sóc cẩn thận. Hoặc không, chúng cũng có thể được “tái sinh” khi gặp hư hỏng nếu được sửa chữa trong điều kiện hợp lý.

» Xem thêm: ĐỒNG HỒ CƠ LÀ GÌ? KHÁM PHÁ CỖ MÁY PHỨC TẠP MECHANICAL WATCHES

Độ chính xác (hay sai số) đáng mong đợi của đồng hồ cơ 

Trong thế giới cơ khí nói chung, bất cứ thứ gì được lắp ráp bởi một hệ thống các bộ phận nhỏ mà có khả năng duy trì sự chính xác 99% sẽ được coi là một cơ chế máy móc hàng đầu. Nhưng ở một khía cạnh đặc thù khác, thử nghĩ xem, nếu một chiếc đồng hồ cơ chỉ có độ chính xác 99,9% thì nó sẽ bị mất đi 1 phút 27 giây mỗi ngày. Đây là việc không thể chấp nhận được trong thế giới đồng hồ xa xỉ. 

Độ chính xác của đồng hồ cơ phụ thuộc vào một vài biến số, chẳng hạn như:

1. Vị trí: Do tác động của trọng lực, đồng hồ sẽ chạy nhanh hoặc chậm hơn một vài nhịp khi rơi vào một số vị trí nhất định. Bánh xe cân bằng sẽ được điều chỉnh để bù lại thời gian nhanh hoặc chậm ở các vị trí khác nhau. Một chiếc đồng hồ được điều chỉnh ở càng nhiều vị trí sẽ càng bảo toàn được sai số lý tưởng. Nếu bạn tháo đồng hồ vào ban đêm, bạn có thể tìm một số vị trí thích hợp để nó có thể tự bù lại những sai lệch trong quá trình đeo.

Đồng hồ thông thường sẽ được điều chỉnh từ 2 đến 8 vị trí sau:

1. Mặt số hướng lên
2. Núm vương miện hướng xuống
3. Mặt số hướng xuống
4. Núm vương miện hướng bên trái 
5. Núm vương miện hướng xuống
6. Núm vương miện hướng bên phải 
7. Núm vương miện nằm ở vị trí nửa hướng lên 
8. Núm vương miện nằm ở vị trí nửa hướng xuống

Một chiếc đồng điều chỉnh 2 vị trí (adjust to 2 positions) sẽ tương ứng với hai mục đầu tiên; một chiếc đồng hồ đã được điều chỉnh 4 vị trí (adjust to 4 positions) thường được điều chỉnh theo 4 mục trên; v.v.

2. Nhiệt độ: Môi trường có thể có tác động đến độ chính xác của đồng hồ. Thay đổi nhiệt độ dẫn đến việc co giãn của một số bộ phận bên trong bộ máy, khiến chúng bị thay đổi kích thước và thậm chí biến dạng. Trong đó đặc biệt là bánh xe cân bằng và dây tóc. Ở những mẫu đồng hồ cơ hiện đại, hầu hết các vật liệu và thiết kế có thể bù đắp cho những sự thay đổi này và duy trì chúng ở tỷ lệ thích hợp. Đây cũng không hẳn là vấn đề nan giải, trừ khi đồng hồ phải hoạt động liên tục trong môi trường thời tiết khắc nghiệt, và nó cũng được sửa chữa bởi một quy tắc rất đơn giản. 

Độ chính xác tiêu chuẩn chấp nhận được của đồng hồ cơ đeo tay như sau: 

Điều quan trọng là bạn phải hiểu rằng một chiếc đồng hồ cơ mới ra khỏi kệ có thể cần thời gian nghỉ trong một tháng hoặc lâu hơn. Điều này cho phép đồng hồ tìm thấy “nhịp tim” của nó và phân phối đều chất bôi trơn trong cơ chế. Nếu bạn thấy đồng hồ không chính xác như bạn mong đợi sau thời gian nghỉ, thường có hai cách để tăng độ chính xác cho đồng hồ - cả hai cách thức đều bao gồm các thủ tục nhỏ, nhưng yêu cầu các thợ sửa đồng hồ có thẩm quyền để thực hiện: 

• Căn chỉnh nhanh-chậm đồng hồ: Đối với một chiếc đồng hồ chạy quá nhanh hoặc quá chậm - từ khóa là "nhất quán". Giải pháp sẽ là điều chỉnh tỷ lệ nhịp cho phù hợp. Đây là một thủ tục rất đơn giản và tương đối nhanh chóng, đạt được bằng cách xoay vít. Với các máy móc chuyên dụng thích hợp, một người thợ sửa đồng hồ có tay nghề sẽ có thể hoàn thành việc này trong vài phút. Thủ tục này có lẽ là một trong những nhiệm vụ phổ biến nhất đối với thợ sửa đồng hồ.
• Điều chỉnh: Đối với một chiếc đồng hồ nhanh hay chậm hoặc không có tỷ lệ phù hợp, đặc biệt là ở các vị trí khác nhau. Bánh xe cân bằng cần được điều chỉnh để bù cho các vị trí khác nhau. Mặc dù đây cũng là một thủ tục đơn giản, nhưng nó đòi hỏi một chút thời gian để sửa vì mỗi vị trí cần phải được theo dõi và điều chỉnh.

Trong cả hai cách trên, bạn cần mang chiếc đồng hồ của mình đến các trung tâm bảo hành và sửa chữa đồng hồ uy tín để được hỗ trợ các dịch vụ của họ. 

Bảo trì & tần suất của dịch vụ chăm sóc đồng hồ

Đồng hồ cơ đeo tay bao gồm hệ thống các bánh răng nhỏ, ốc vít nhỏ và lò xo mỏng - cũng tương tự như bất kỳ dụng cụ cơ khí nào có bộ máy chuyển động liên tục và làm việc không ngừng nghỉ, đồng hồ cơ đòi hỏi người đeo phải mang nó đi bảo trì định kỳ.

Khi một chiếc đồng hồ cơ “già” đi, dầu bôi trơn trong bộ máy sẽ dần dần khô kiệt và bánh răng cũng bị biến dạng dù rất ít, đương nhiên, điều này cũng khiến cho độ chính xác của đồng hồ cũng sẽ giảm theo (có nghĩa là sai số đồng hồ ngày càng tăng). Độ chính xác cả đồng hồ có thể được cải thiện bằng một vài cách (xem bên trên) trong quá trình vài năm. Tuy nhiên, cuối cùng thì nó vẫn cần một cuộc “đại trùng tu” hoàn chỉnh, hay nói dễ hiểu hơn là nó cần được mang đi bảo dưỡng.

Đến đây thì đặt ra câu hỏi: “Nên đem đồng hồ đi bảo dưỡng bao lâu một lần?”. Một số người nói rằng dịch vụ bảo dưỡng đồng hồ nên được thực hiện cứ cách 2-3 năm một lần như các nhà sản xuất đồng hồ đã gợi ý. Một số người khác thì lại theo quy tắc “nếu nó không bị hỏng thì đừng mang đi sửa” và sẽ chỉ gửi đồng hồ cho nhà sản xuất sau khi đồng hồ đã hoàn toàn ngừng hoạt động - có thể là nhiều năm. Luxury Shopping đề xuất một đáp án trung gian hơn: đồng hồ nên được gửi bảo dưỡng mỗi 4-5 năm một lần (hoặc sớm hơn nếu bạn nhận thấy một cái gì đó bất ổn). Sau 5 năm mới đi bảo dưỡng sẽ khiến cơ chế của bộ máy trở nên căng thẳng vì làm việc liên tục quá lâu, dẫn đến những hao mòn không đáng có và thế là chi phí bảo dưỡng lại càng đắt hơn nữa, bởi lúc này bạn phải kiếm một vài bộ phận mới để thay thế cho các bộ phận hao mòn. 

Một cuộc bảo dưỡng hoàn toàn đòi hỏi phải tháo rời bộ máy, kiểm tra từng bộ phận, thay thế bất kỳ bộ phận hư hỏng nào, làm sạch từng chi tiết bên trong, bôi trơn, lắp lại, điều chỉnh và căn chỉnh nhanh-chậm cho đồng hồ. Chi phí cho một chuyến bảo dưỡng đồng hồ toàn chỉnh có thể bắt đầu từ 6.000.000 VND cho những mô hình đơn giản với bộ máy không quá phức tạp. Và có thể lên đến hơn 12.000.000 VND cho một chiếc đồng hồ chronograph và thậm chí là nhiều hơn nữa cho những chiếc đồng hồ đa tính năng (small-complication đến grand-complication).

Dịch vụ bảo trì đồng hồ điển hình đòi hỏi đồng hồ phải được mở, tháo rời bộ phận, sau đó làm sạch, kiểm tra chân kính và bôi trơn. Kế đến, bộ máy sẽ được lắp lại, căn chỉnh, thay đổi các miếng đệm và cuối cùng sẽ được thử nghiệm bằng máy móc. 

Một vài lưu ý về độ chính xác đồng hồ

1. Từ trường (từ tính): Nếu một chiếc đồng hồ đột nhiên bắt đầu chạy cực nhanh (sai số  +20s mỗi ngày, thậm chí lên đến hàng giờ mỗi ngày) thì đó thường là dấu hiệu cho thấy các cuộn dây tóc bị nhiễm từ (từ hóa), khiến các cuộn dây dính lại với nhau. Điều này rút ngắn vòng quay của bánh xe cân bằng và tăng nhanh tốc độ nhịp đập. Việc cải thiện vấn đề này là một trong số những nhiệm vụ thiết yếu nhất đối với các nhà sản xuất đồng hồ. Chẳng hạn như một số thương hiệu lớn như Patek, Rolex, OMEGA, Ulysse Nardin,... đang phát triển dây tóc silicon - một công nghệ tiên tiến cho phép đồng hồ có khả năng kháng từ tốt hơn. 

Trong trường hợp đồng hồ đã bị nhiễm từ, việc sửa chữa cũng không quá khó khăn. Đồng hồ không cần bị tháo bung ra (trừ một vài trường hợp đặc thù), nó được đưa vào máy khử từ và thế là sẵn sàng hoạt động trở lại. Từ tính cũng có thể khiến đồng hồ dừng hoạt động hoặc chạy chậm, tuy nhiên, ở phần lớn trường hợp thì từ tính sẽ khiến đồng hồ chạy nhanh.

Dây tóc silicon với khả năng kháng từ tốt hơn

2. Cuộn dây rối: Điều này có thể được gây ra bởi một cú va đập nhỏ tác động lên bộ máy. Mặc dù điều này ít có khả năng xảy ra hơn từ trường, nhưng nó vẫn là một nguyên nhân phổ biến khiến đồng hồ chạy cực nhanh. Các cuộn dây bị vướng, và điều này rút ngắn vòng quay của bánh xe cân bằng, dẫn đến việc tăng đáng kể tốc độ nhịp đập. Tin tốt là cách khắc phục khá đơn giản, bạn chỉ cần mang nó đến trung tâm bảo hành và sửa chữa đồng hồ uy tín để một thợ đồng hồ có trình độ thực hiện. Việc này chỉ mất ít phút của bạn. 

3. Hoạt động tổng thể kém: Đây là điều hiếm thấy trên một chiếc đồng hồ mới và thường sẽ rơi vào trường hợp của một chiếc đồng hồ 4-5 năm tuổi. Nếu đồng hồ chạy chậm, không duy trì năng lượng dự trữ, ngừng hoạt động khi vẫn được đeo trên cổ tay (đối với đồng hồ cơ automatic) - nó có thể đang gặp phải một triệu chứng nặng hơn, trong đó các kỹ năng của một người thợ đồng hồ lành nghề hoàn toàn có thể xác định và sửa chữa lỗi này. Trong trường hợp xấu nhất, chiếc đồng hồ của bạn sẽ được trùng tu hoàn toàn với một loạt các bộ phận phải được thay mới. Luxury Shopping khuyên bạn nên gửi đồng hồ đi bảo trì quốc tế chính hãng tại các nhà sản xuất tương ứng để hoàn thành tốt hơn trong trường hợp này. 

Đồng hồ pin/quartz (thạch anh)

Đồng hồ quartz (đồng hồ thạch anh) là gì? 

Đồng hồ quartz hay còn gọi là đồng hồ thạch anh, sử dụng các tinh thể thạch anh để cung cấp một bộ cộng hưởng có độ chính xác cực cao, sản sinh ra các tính hiệu điện tử không đổi cho mục đích đếm thời gian. Tinh thể thạch anh là áp điện - có nghĩa là chúng tạo ra một điện tích khi áp suất cơ học được áp dụng lên chúng. Chúng cũng sẽ rung lên khi có một dòng điện chạy qua. Tần số của rung động phụ thuộc vào hình dạng và vết cắt của tinh thể thạch anh. Các tinh thể thạch anh có thể được cắt ở kích thước và hình dạng phù hợp để rung với tốc độ hàng ngàn lần mỗi giây, khiến chúng trở thành những bộ cộng hưởng cực kỳ ổn định để duy trì thời gian rất chính xác. 

» Xem thêm: ĐỒNG HỒ QUARTZ LÀ GÌ? NHỮNG ĐIỀU THÚ VỊ XOAY QUANH ĐỒNG HỒ QUARTZ

Độ chính xác: 

Đồng hồ chạy bằng pin thạch anh (đồng hồ quartz) thường chính xác hơn so với đồng hồ cơ đeo tay. Đồng hồ quartz thường chính xác đến sai số chỉ còn ±1 giây mỗi ngày. Không giống như độ chính xác của đồng hồ cơ - phụ thuộc vào nhiều yếu tố như trọng lực, dung sai và chất bôi trơn; đồng hồ quartz sẽ luôn hoạt động nhất quán cho dù độ chính xác ban đầu của nó là bao nhiêu. Tuy nhiên, ở một số môi trường nhất định cũng có thể khiến đồng hồ quartz mất đi độ chính xác, chẳng hạn như đặt cạnh với từ trường cực cao như thiết bị MRI (thiết bị cộng hưởng từ hạt nhân), văn phòng bác sĩ với thiết bị chụp X-quang, văn phòng nha sĩ,v.v.

Bởi vì hầu hết đồng hồ quartz đều dễ dàng vượt qua các bài kiểm tra COSC dành cho đồng hồ cơ, thế nên COSC đã tạo ra một bộ thử nghiệm và tiêu chuẩn riêng cho một bộ máy quartz, đòi hỏi nó phải duy trì độ chính xác với sai số chỉ ±0.02 giây mỗi ngày!

Vì chi phí thử nghiệm COSC cao, hầu hết các công ty lựa chọn không chứng nhận cho chiếc đồng hồ quartz của họ, vì điều này làm tăng giá thành của chiếc đồng hồ một cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, vẫn có nhiều nhà sản xuất đồng hồ lớn lựa chọn điều ngược lại, như Longines với BST Record hay đồng hồ quartz Breitling chẳng hạn.

Sau đây là những gì bạn có thể mong đợi về độ chính xác từ đồng hồ thạch anh:

Ưu điểm của đồng hồ quartz

• Phục vụ ít tốn kém hơn một chiếc đồng hồ cơ, vì đồng hồ thạch anh chỉ có một vài bánh răng để điều khiển các kim. Hầu hết đồng hồ quartz đều đòi hỏi dịch vụ bảo dưỡng ít thường xuyên hơn và cũng ít cần thiết hơn. Dịch vụ chăm sóc và bảo dưỡng đồng hồ quartz sẽ bao gồm làm sạch, bôi trơn một vài bánh răng, thay pin, thay đổi các miếng đệm và kiểm tra khả năng chống nước cho đồng hồ. 
• Việc hoạt động của đồng hồ quartz hoàn toàn nhờ vào năng lượng từ pin mà không cần bạn phải lên dây cót cho nó, thế nên bạn ít khi cần chú ý đến chiếc đồng hồ của mình. 

Khuyến nghị của chúng tôi

• Kiểm tra nước đồng hồ của bạn mỗi năm một lần. Tìm hiểu thêm về khả năng chống nước của đồng hồ.
• Gửi đồng hồ cho nhà sản xuất hoặc các đơn vị bảo dưỡng và sửa chữa đồng hồ uy tín để được thay pin tốt hoặc sử dụng dịch vụ đảm bảo.